Η ανάπτυξη των κοινωνικών πολιτικών στην Ελλάδα παρουσιάζει ιστορικά σοβαρές αδυναμίες και στρεβλώσεις, οι οποίες κατά κύριο λόγο εντοπίζονται στην έλλειψη στοχευμένων στρατηγικών προστασίας των ατόμων σε κατάσταση ανάγκης και στην απουσία ολοκληρωμένων ενεργητικών δράσεων εργασιακής και κοινωνικής ένταξης των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, που είτε εγκλωβίζονται στην περιστασιακή λήψη επιδοματικών παροχών, χωρίς προοπτικές απεξάρτησης από τη δημόσια συνδρομή, είτε παραπέμπονται σε αναχρονιστικές μορφές ιδρυματικής περίθαλψης με κίνδυνο «υψηλού στιγματισμού». Παράλληλα, διαπιστώνονται οργανωτικά, διοικητικά και χρηματοδοτικά προβλήματα στην αποτελεσματική κάλυψη της ζήτησης για ποιοτικές υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες, που αναμένεται να αυξηθεί εξαιτίας δημογραφικών και κοινωνικό-οικονομικών παραγόντων.
Η περιορισμένη ενεργοποίηση των φορέων της δημόσιας διοίκησης για την προστασία των δικαιωμάτων των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού και οι αδυναμίες σε επίπεδο οργάνωσης και διαχείρισης των κοινωνικών υπηρεσιών, έχουν παγιώσει την αναπαραγωγή ενός υπολειμματικού μοντέλου παρέμβασης του δημόσιου τομέα σε σχέση με τον κυριαρχικό ρόλο της οικογένειας και των άτυπων δικτύων σε επίπεδο κοινότητας, το οποίο εμφανίζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- αδυναμία εξασφάλισης επαρκών (από πλευράς υποδομής, οργάνωσης και ανθρώπινων πόρων) υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας για την κάλυψη των αναγκών των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού,
- αναπαραγωγή παραδοσιακών προτύπων παροχής υπηρεσιών φροντίδας, κυρίως ιδρυματικού χαρακτήρα, προς την κατεύθυνση της ιατροκεντρικής περίθαλψης, που δεν συνοδεύονται από μέτρα κοινωνικής αποκατάστασης / επανένταξης των χρηστών,
- απουσία συντονισμού των φορέων παροχής κοινωνικών υπηρεσιών με άλλους τομείς του συστήματος κοινωνικής προστασίας (απασχόληση, υγεία, εκπαίδευση).
Το Ελληνικό σύστημα χαρακτηρίζεται από σοβαρά μειονεκτήματα και ελλείψεις, με κυριότερη την απουσία κατοχύρωσης ενός γενικού προγράμματος ελαχίστου εισοδήματος που θα καλύπτει κάθε άτομο σε κατάσταση ανάγκης, μέσω δράσεων εισοδηματικής ενίσχυσης και κοινωνικής φροντίδας, εξασφαλίζοντας την προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος στην κοινωνική ένταξη. Από την άλλη πλευρά, το υφιστάμενο πλαίσιο διαμόρφωσης και άσκησης των πολιτικών κοινωνικής προστασίας εξακολουθεί να επηρεάζεται από σοβαρές δυσλειτουργίες, όπως ιδίως:
- η έλλειψη ενιαίου πλαισίου οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας,
- η περιορισμένη χρήση διαδικασιών διαχείρισης συστημάτων ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας,
- η απουσία μεθοδολογικών τεχνικών και εργαλείων συστηματικής εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας,
- η περιορισμένη εφαρμογή των κοινοτικών προτύπων και του κοινοτικού κεκτημένου.
Τα ερευνητικά υποδείγματα για τις πολιτικές ενίσχυσης ευπαθών ομάδων του πληθυσμού συγκροτούνται από τις επεξεργασίες / προτάσεις που έχουν κατατεθεί στο πλαίσιο ακαδημαϊκών / ερευνητικών αναλύσεων του πεδίου της κοινωνικής πολιτικής. Η διερεύνηση των σχετικών μελετών / ερευνών οδηγεί στον εντοπισμό ιδιαίτερα κρίσιμων ζητημάτων επιστημονικού και επιχειρησιακού ενδιαφέροντος, τα οποία αφορούν γενικότερα θέματα μεταρρύθμισης των πολιτικών κοινωνικής προστασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, οι πολιτικές κοινωνικής προστασίας θα εξετάζονται σε τρία επίπεδα: α) πολιτικές καθολικής κοινωνικής φροντίδας (δημογραφική πολιτική, μέτρα συμφιλίωσης οικογενειακού και επαγγελματικού βίου κλπ), β) πολιτικές στοχευμένων κοινωνικών υπηρεσιών (άτομα με αναπηρίες, μονογονεϊκές οικογένειες, ηλικιωμένοι, παιδιά, μετανάστες), γ) πολιτικές κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Παράλληλα, θα ερευνώνται καινοτόμες πρακτικές ανάπτυξης του τρίτου τομέα (Κοινωνική Οικονομία) και της αειφόρου βιώσιμης ανάπτυξης.